Ingo xonau!

Oñatin noka berreskuratu eta hitanoa biziberritzeko proiektua

Oñatin hitanoa biziberritzeko sortu zen “Ingo xonau!” proiektua, 2019an. Andrazkoen hika -noka- galtzen ari zen herrian: hiztun gazteenek 50 urte inguru zituzten. Ezer egin ezean, hamarkada gutxi barru desagertu egingo zen. Herritar taldetxo bat bildu zen (tartean Badihardugu euskara elkarteko Idoia Etxeberria), zer egin erabakitzeko, eta berreskuratzen saiatzea erabaki zuten. Badiharduguk hartu zuen elkarrizketak egiteko eta proiektua gidatzeko ardura, herriko beste eragile batzuen parte-hartzearekin (besteak beste, Udal Euskaltegia eta Jabetze Eskola), eta elkarrizketak Ahotsak.eus proiektura bideratu dira. Ondoren, hitanoaren erabileran eragiteko hainbat bide jorratu dira: hikalaguna, liburuxka, ikastaroa, ikastetxeak... Oñatiko Udalak babestutako ekimena da.

Egindako lanak, pausoz pauso

Elkarrizketak

2019ko otsailetik maiatza bitarte herriko 54 pertsona elkarrizketatu genituen, noka jasotzeko (52 emakume eta 2 gizonezko; 16 mahainguru eta bakarkako 9 elkarrizketa; guztira 45 grabazio). Ondoren, pixkanak-pixkanaka jasotako materiala lantzen eta sareratzen joan gara: Ahotsak.eus proiektuko Oñatiko orrian daude grabazioak.

Diagnostiko-ikerketa

Zenbat emakumek dakite noka Oñatin? Zer adinetakoak dira? Zein da egoera gaur egun? Auzoz auzoko egin zen datu-bilketa. Herriko 13 datu-biltzaile ibili ziren lan horretan, 16 baserri-auzoetan. 370 emakume nokadun zenbatu zituzten guztira (ehuneko 77 ez dira auzoetan bizi orain). Datu-bilketako emaitzekin eta elkarrizketetan lortutako informazioarekin diagnostiko-ikerketa egin zuen Badihardugu elkarteak. Datu-bilketa martxoan hasi zen, eta 2019ko azarorako prozesua amaituta zegoen: ikerketa prest.

Hedapena sare sozialetan

Proiektuaren hedapenerako, Instagram eta Twitter kontuak sortu ziren, eta horrek prozesua sare sozialen bitartez jarraitzeko bidea eman du (Itziar Murgiondoren ardurapean). Adibidez, konfinamendu garaian hikalagunek kolaxa prestatu zuten, sare sozialetarako. Ahotsak.eus webguneko albistegian ere eman dugu prozesuaren berri, aldiro-aldiro.

Dokumentala

Jasotako testigantzekin Oñatiko nokaren bilakaerari buruzko dokumental laburra sortu genuen, 25 minutukoa. Besteak beste, nokaren galeraren arrazoien berri ematen du.

Erabilera sustatzeko txapak

“Ingo xonau?” txapak atera genituen (500 txapa), nokaren erabilera sustatzeko.

Aurkezpena

Proiektuaren aurkezpena egin genuen, 2019ko abenduaren 14an: nokaren egoeraren berri eman genuen, diagnostiko-ikerketaren emaitza nagusiak plazaratu, eta “Ingo Xonau” proiektuaren nondik norakoak azaldu genituen. Elkarrizketatuei grabazioaren kopia bana eman zitzaien, eta parte-hartzaile guztien lana eskertu zen, elkarrizketatuena eta datu-biltzaileena bereziki. Nokaren erabilera sustatzeko, “Ingo xonau?” txapak banatu genituen. Eta hika dakiten Oñatiko emakumeen argazkia ere atera zen.

Hikalaguna

2020ko otsailean Hikalaguna antolatzeko bilera egin genuen. 60 lagun inguru animatu ziren, 16 urtetik gorakoak. Gehienak emakumeak. 6 taldetan banatuta, astean behin mintzapraktika egiten hasi ziren. COVID19aren eraginez, talde gehienek biltzeari utzi zioten (bakan batzuek mintzapraktika birtualak egin zituzten). Apirilean hika-bazkaria egitea zegoen aurreikusita, eta bertan behera geratu zen. Uztailaren 18an hika-merienda txiki bat egin zen, aire librean. Irailean berriro ipini genuen abian hikalaguna, 5 talderekin, eta berriro geratu zen bertan behera. Berriz aktibatzeko asmoa daukate, egoerak uzten duenean.

Ikus-entzunezkoak

Jasotako testigantzekin beste 3 bideo prestatu genituen, 2020. urtean zehar:

“Oñatiko hika poltsikaran”

“Oñatiko hika poltsikaran” liburuxka argitaratu genuen, 2020ko azaroaren hasieran. Hitanoari buruzko oinarrizko informazioa eta aditz-taulak, ilustrazioekin eta adibideekin, poltsikoan eramateko moduko neurrian (10x10 zm). 2.000 ale plazaratu genituen. Besteak beste hikalagunen artean, hika ikastaroetan eta ikastetxeetan banatzeko. Bertsio digitala eskuratzeko egin klik hemen.

Oñatiko liburuxkak izan du oihartzunik eta, gurean oinarrituta, beste herri batzuetan ere antzeko lanak atera dituzte, hitanoa ikasteko eta praktikatzeko. Besteak beste, hauetan: Oiartzun, Durangaldea, Usurbil eta Beasain.

Esku-orria

“Oñatiko hika. Txuletia” esku-orria argitaratu genuen, gehien erabiltzen diren aditzekin, eta Kontzejupetik herri aldizkariaren azaroko alearekin batera banatu zen, Oñatiko etxe guztietara (5.500 ale).

Ikastaroa

Hika ikastaroa emakumeentzat: noka eta toka. Oñatiko Jabetze Eskolan, Berdintasun sailaren bitartez, hika ikastaroak antolatu genituen: azaroan hasita, 20 orduko bi ikastaro 2020-2021 ikasturtean. Ikastaroa Beatriz Irizarrek eman zuen, Badiharduguk beren beregi horretarako prestatutako ikasmateriala erabilita. Arrakastatsua izan zen, eta 2021-2022 ikasturterako beste ikastaro bat eskainiko da.

Ikastetxeetan hitanoa lantzen

2021eko urtarrilean proiektua Oñatiko hiru ikastetxetara iritsi zen: DBH-4, Batxi-1 eta Batxi-2ko ikasleei liburuxka, txapa eta esku-orri banatu zizkieten, eta hitanoa praktikatzen hasi ziren: ahozko jarduna, astean hamabost minutu. Ikusi Goienan egin zuten bideo-erreportajea.

Hika ikasteko APPa

2021eko azaroan Oñatiko hika ikasteko app-a plazaratuko dugu: APPA HI! Ikasi Oñatiko Hika bost astean!

Hikaldixa

2021eko azaro-abenduan Hikaldia egin genuen Oñatin, hitanoaren erabilera bultzatzeko. Oñatiko Udalaren ekimenez eta Ingo xonau! taldeko kideek antolatuta. Erronka: 10 egunez hika hitz egitea. Horretarako, paparrean jartzeko txapa berriak atera genituen. Gainera, hainbat ekintza antolatu genituen: bi hika-triki-poteo, hika bertso-saioa, 'Atzoko ogixa' taldearen kontzertua (azpiko argazkian), hitzaldi-solasaldia... ekintzetako batzuk gaztetxean egin genituen, gazteengana hurreratzeko (behean, hitzaldi-solasaldi osteko argazkia).

Trikitika Eguna: Trikitixa Eguna + Hika Eguna

2022ko ekainaren 25ean Trikitika Eguna ospatu genuen, Ingo Xonau! taldeak eta Lizargarate trikitizale elkarteak antolatuta. Triki-hika-poteoa, hika-bertso bazkaria eta Eingo txarangak gidatutako kantu-dantza saioa izan ziren. Oihana Iguaran, Eli Pagola eta Amets Arzallusek egin zuten kantuan eta ez zen trikiti doinurik ere falta izan. Hika praktikatzeko liburuxkak banatu genituen, eta hitanoa bultzatzeko abestiak kantatu genituen, besteak beste Eingo txarangako kideekin. Giro ederra egon zen.

Hikaldia, Euskaraldiaren barruan

2022an Hikaldia antolatu zuen Oñatiko Udalak, Euskaraldiaren barruan. Hainbat herritan egin zuten Hikaldia: Oiartzunen, Usurbilen, Goierrin, Azpeitian... Euskaraldiko txapei "H" hizkia ipini zieten, hika egin nahi zutenentzat; 59 lagunek eman zuten izena.

Hika Eguna

2023ko maiatzaren 13an Hika Eguna antolatu zuen Ingo Xonau! taldeak. Hika-bazkaria egin zuten Iturritxo jatetxean, hika praktikatzeko jolasekin, eta hika-poteoa ere bai. Zazpiretatik aurrera, berriz, Eingo! taldearekin ibili ziren tabernaz taberna, kantuan eta dantzan. Herritar asko batu zitzaizkien eta giro ederra sortu zen.

Euskal Herriko I. Hika Topaketa

2023ko azaroaren 10ean izan zen Oñatin, Badihardugu euskara elkarteak antolatuta, UEUrekin eta Oñatiko Udalarekin batera. Helburua: hitanoa bultzatzen ari garenok elkar ezagutzea eta indarrak batzea, elkarrekin bidea egiten jarraitzeko. Euskal Herriko toki askotatik bertaratu ziren eragileak, Iparraldetik zein Hegoaldetik, gogotsu eta ilusioz, eta oso giro ederra sortu zen. 80 lagun inguru elkartu ginen.

Goizean hitzaldiak eta mahainguruak egon ziren: 9 esperientzia desberdin ezagutzeko aukera egon zen, ikastetxeetan hitanoa bultatzeko proiektuak tarteko. Arratsaldean, berriz, talde-dinamikak, Farapi kooperatibako kideek gidatuta. Partaide guztiek izan zuten beren esperientziak, iritziak eta proposamenak partekatzeko aukera. Jasotako informazio guztia parte-hartzaile guztiei bidaliko zaie. Ea bide luze baten abiapuntua den!